โครงการจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายการสร้างเสถียรภาพและความเข้มแข็งทางการค้าสินค้าพืชไร่ (มันสำปะหลังและข้าวโพดเลี้ยงสัตว์)

          มันสำปะหลัง เป็นพืชเศรษฐกิจที่ในระยะหลังไทยเป็นผู้ผลิตอันดับ 3 ของโลก แต่เป็นผู้ส่งออกอันดับ 1 มาอย่างต่อเนื่องยาวนานกว่า 4 ทศวรรษ โดยมีผลผลิตหัวมันสดประมาณ 30 ล้านตันต่อปี จากพื้นที่เพาะปลูกประมาณ 10 ล้านไร่
          ในอดีต ไทยเคยส่งออกมันสำปะหลังอัดเม็ดไปยังสหภาพยุโรปเป็นหลัก แต่หลังจากสหภาพยุโรปเปลี่ยนแปลงนโยบายเกษตรร่วมซึ่งทำให้สหภาพยุโรปหันไปใช้ธัญพืชแทนและลดการนำเข้ามันสำปะหลัง ไทยก็ปรับตัวโดยหันมาผลิตมันเส้นแป้งมันสำปะหลังส่งออกไปยังตลาดเอเชียโดยเฉพาะจีนมากขึ้น นอกจากนี้ยังมีการปรับตัวโดยการลงทุนด้านการวิจัยและพัฒนาการใช้มันสำปะหลังในอุตสาหกรรมแปรรูป โดยเฉพาะ แป้งมันสำปะหลังดัดแปร โดยในปี 2567 ไทยยังคงเป็นผู้ส่งออกอันดับ 1 ด้วยปริมาณมากกว่า 6.4 ล้านตัน และสร้างรายได้กว่า 100,000 ล้านบาท แม้ว่าจะได้รับผลกระทบจากการระบาดของโรคใบด่างอย่างหนักในช่วงปี 2565 เป็นต้นมา

         ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ เป็นวัตถุดิบหลักในอุตสาหกรรมอาหารสัตว์ โดยในช่วงปี 2560-2566 ไทยมี ความต้องการข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ปีละ 8.1-8.6 ล้านตัน ในขณะที่ผลิตได้เพียง 4-5 ล้านตันต่อปี จากพื้นที่เพาะปลูกที่ลดเหลือประมาณ 7 ล้านไร่ ทำให้ต้องนำเข้าข้าวโพดหรือวัตถุทดแทนอื่นจากต่างประเทศ โดยในช่วงปี 2563-2566 มีการนำเข้าข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ปีละ 1.3-1.8 ล้านตันจากประเทศเพื่อนบ้าน โดยเฉพาะเมียนมาที่มีสัดส่วนสูงถึง 87-93% และในช่วงปี 2558-2559 มีการนำเข้าข้าวสาลีเข้ามาใช้ทดแทนข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เฉลี่ย 3.5 ล้านตันต่อปี แต่หลังจากที่รัฐบาลเริ่มมาตรการกำหนดให้ผู้ที่จะนำเข้าต้องแสดงหลักฐานการซื้อข้าวโพดในประเทศ 3 เท่าก่อน การนำเข้าข้าวสาลีก็ลดลงเหลือ 1.3-1.8 ล้านตันต่อปี ในระหว่างปี 2560-2564 แล้วเพิ่มขึ้นเป็น 2.1-2.5 ล้านตันต่อปีในปี 2565-2566
         ปัญหาสำคัญของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์คือ พื้นที่ปลูกที่ลดลง และต้นทุนการผลิตที่สูงขึ้นจากผลผลิตต่อไร่ที่ต่ำในบางพื้นที่ที่ไม่เหมาะสม และมีปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม เช่น การปลูกในพื้นที่ลาดชัน และใช้กระบวนการเผาเศษซากพืชที่ก่อให้เกิดฝุ่น PM 2.5

ดาวน์โหลดเอกสารบทสรุปผู้บริหาร: 

ดาวน์โหลดเอกสารรายงานฉบับสมบูรณ์: 

ดาวน์โหลดอินโฟกราฟิก: